Żywienie Koni                  strona 2/3
Pole tekstowe: Pszenica Jej wartość pokarmowa i strawność jest duża. Znaczna zawartość glutenu w ziarnie pszenicy grozi natomiast niebezpieczeństwem tworzenia się brył w przewodzie pokarmowym, dlatego właśnie przyjmuje się, iż udział ziarna pszenicy w dawce pasz treściwych nie powinien przekraczać 25%. Zadaje się je gniecione lub grubo śrutowane zwilżone lub też w całości namoczone. Na paszę przeznacza się głównie otręby pszenne, które są szczególnie cenione w przypadku żywieniu klaczy źrebnych oraz karmiących (właściwości mleko twórcze) , źrebiąt i młodzieży. Pożądany jest również ich dodatek w dawce dla ogierów kryjących i koni w treningu sportowym. Otręby pszenne stanowią też istotny element meszu. Są one zasobne w białko; ze względu na dużą zawartość fosforu nie należy skarmiać ich przez długi okres gdyż występuje duże ryzyko utraty równowagi mineralnej. W razie czego należy uzupełniać niedobory wapnia. Zalecane po gorączce. Lekko zwilżone działają zapierająco, mokre rozwalniająco. Żyto Charakteryzuje się podobnymi właściwościami co pszenica - jest twarde, ma także skłonność do pęcznienia i zbrylania się w przewodzie pokarmowym konia. W związku z tym może spowodować kolkę, poza tym jest mniej smaczne od pszenicy. Żyto pod względem odżywczym (energotwórczym) jest paszą wartościową lecz nadaje się prawie wyłącznie dla koni roboczych. Najlepiej gdy jego udział w dawce treściwej nie przekracza 25-30%. Ze względu na to, iż ziarno żyta w zetknięciu z wodą czy też sokami trawiennymi, wytwarza śluz zlepiający je w grudki, należy je uprzednio śrutować i skarmiać wilgotne lub namoczone albo ugotowane (parowane). W ten sposób przygotowane ziarno żyta nie powoduje ryzykownych dla zdrowia następstw. Kukurydza Jest dobrą paszą energetyczną, ale posiada też właściwości tuczące oraz może wpływać na obfitsze pocenie się, powoduje też niemiłą woń końskiego kału. Zawiera ona dość małe ilości włókna surowego, a więcej substancji energetycznych i nieco mniej białka niż owies. Jest uboga w składniki mineralne (a szczególnie wapń). Ziarno kukurydzy uważa się za świetną paszę dla koni roboczych. Należy je jednak skarmiać grubo ześrutowane, gdyż drobno zmielone przyczynia się do powstawania kolek i innych zaburzeń układu pokarmowego. Śruta z kukurydzy musi być skarmiona do 72h bowiem ulega zgorzknieniu i zepsuciu. Nasiona roślin strączkowych Stosowane są w żywieniu koni jako dodatek do paszy treściwej - nie powinny one przekraczać 30% ogólnej jej ilości. Zawierają stosunkowo dużo białka i dlatego mają istotne znaczenie w uzupełnianiu dawki pokarmowej dla koni o wyższym zapotrzebowaniu na ten składnik to jest źrebiąt i koni hodowlanych. Należy jednak pamiętać, że białko to nie ma dużej wartości biologicznej (oprócz białka soi). Groch siewny i polny Wartościowa pasza. W porównaniu z bobikiem i wyką groch jest ubogi w białko, lecz jego przydatność w żywieniu koni jest znacznie większa. Należy go jednak skarmiać bardzo ostrożnie (śrutowany, moczony, gotowany) i w niedużych ilościach, ponieważ wykazuje działanie zatwardzające i wzdymające, wpływa na zagęszczenie krwi i może powodować kolki, mimo to działa korzystnie na poprawę kondycji. Zawiera dużo witaminy B i A. Bobik Pod względem odżywczym jego ziarno jest bogatsze od grochu, ale trudniej strawne oraz bardziej zatwardzające i wzdymające. Po stopniowym przyzwyczajeniu koni, szczególnie przy równoczesnym stosowaniu pasz soczystych, może być z pożytkiem wykorzystywane w żywieniu koni ciężko pracujących. Łubin żółty i niebieski Ma podobne zastosowanie jak ziarno bobiku. Białko łubinu odznacza się wyższą wartością biologiczną niż białko bobiku. Wyka siewna Ziarno wyki może być stosowane tylko wyjątkowo i jedynie jako pasza dla koni roboczych, gdyż jest ono niesmaczne (gorzkie) i wywołuje zaparcia i wzdęcia. Nasiona roślin oleistych Odznaczają się wysoką zawartością tłuszczu i białka. Tak jak ziarno zbóż i roślin strączkowych cechuje je mała zawartość wapnia. Również skład witaminowy jest ubogi (oprócz witamin z grupy B). Właściwie tylko nasiona lnu wykorzystywane są w stanie naturalnym jako specjalny dodatek paszowy w żywieniu koni, pozostałe nasiona roślin oleistych zużywane są na paszę wyłącznie po odtłuszczeniu, jako makuchy lub śruty poekstrakcyjne. Len Posiada właściwości dietetyczne i łagodzące. Jakość białka siemienia lnianego jest dość wysoka, jednakże ustępuje ono pod tym względem soi. Posiada wysoką zawartość tłuszczu dającego koniom energię oraz witaminy B, natomiast mało skrobi. Tłuszcz dodatnie wpływa na połysk sierści. Inną cenną właściwością siemienia jest to, że przy zetknięciu się z wodą, szczególnie zaś w czasie podgrzewania, wydziela duże ilości substancji śluzowych, które mają korzystny wpływ na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Przy przechowywaniu należy mieć na uwadze, że w siemieniu zawarty jest glikozyd (linamaryna), który w wilgotnym środowisku przekształca się w silnie trujący kwas pruski. Dlatego też nie gotowane siemię lniane można skarmiać jedynie w małych ilościach, (szkodliwe właściwości niweluje gotowanie 10-15 minut). Podawać można też w formie gniecionej ze względu na twardą łuskę. Rozgotowane siemię lniane służy do przygotowania meszu. Mesz: 100g siemienia lnianego gotować w 1-2l wody przez 20min, dodać 1/2-1 kg gniecionego owsa i 1/2 kg otrąb pszennych, dolać nieco zimnej wody. Można dodać zioła: rumianek, pokrzywa, babka lancetowata. 1-2 łyżki soli gorzkiej w przypadku zaparć. Soja Należy do roślin motylkowych gruboziarnistych, strączkowych, a ze względu na wykorzystanie - roślin oleistych. Ziarno soi jest bogate w białko - zawiera średnio 34% tego składnika oraz 18% tłuszczu. Na paszę przeznacza się śrutę po wyekstrahowaniu oleju. Zabieg ten czyni śrutę sojową specjalnie przydatną przede wszystkim w żywieniu źrebiąt i młodzieży. Słonecznik Bardzo wartościowa pasza. Tak jak nasiona lnu słonecznik zawiera substancje śluzowe działające korzystnie na trawienie. Ziarno słonecznika w postaci śruty ma również korzystny wpływ na stan skóry oraz połysk sierści. Jednakże jest uboższe od ziarna lnu pod względem białka, a także energii. Do pasz treściwych zalicza się również susz, który otrzymuje się z zielonki z bardzo młodych roślin, silnie ulistnionych i o małej ilości łodyg, wysuszonej bardzo szybko w sposób mechaniczny (gorącymi gazami). Pod wpływem wysokich temperatur następuje natychmiastowe zahamowanie wszelkich procesów metabolicznych w suszonych roślinach, dzięki czemu zachowują one w prawie niezmienionym stanie wszystkie składniki pokarmowe, również witaminy, a w szczególności karoten. Susz zachowuje walory zielonki, a przy tym cechuje się wysoką koncentracją składników - dlatego zalicza się go do pasz treściwych, a nie objętościowych. Jest szczególnie cenny dla klaczy ciężarnych, karmiących oraz reproduktorów, a przede wszystkim zaś dla odsadków i młodzieży. Inną cenną dla koni paszą pochodzenia roślinnego są drożdże suszone. Szczególnie drożdże piwne są przydatne jako 3-5% dodatek do mieszanek treściwych . Działają one korzystnie w przypadku dłużej trwających zaburzeń w trawieniu. Wpływają także wzmacniająco i pobudzają apetyt. Zawierają dużo białka i witamin. Pasze pochodzenia zwierzęcego Są cenne, zwłaszcza w przypadku zwierząt rosnących i hodowlanych, z uwagi bogactwo białka. Mleko krowie Używane głównie do karmienia osieroconych źrebiąt. Mleko w proszku może być cennym dodatkiem do mieszanek treściwych dla odsadków i starszej młodzieży, a także znacznie eksploatowanych reproduktorów. Jaja kurze Okresowo podawane ogierom kryjących jak również szybko rosnącym źrebakom (pełnej krwi angielskiej). Stosowanie gotowych pasz Na rynku jest coraz więcej firm oferujących bogaty asortyment gotowych mieszanek paszowych dla koni w różnej formie. Ich stosowanie ma na celu dostarczenie koniowi zbilansowanej dawki odpowiedniej dla jego stanu fizjologicznego i użytkowania. Często karmienie konia takimi mieszankami jest dobrym pomysłem jeśli nie mamy doświadczenia w żywieniu koni lub możliwości stosowania różnorodnych składników, stosowanie ich jest też uzasadnione dla koni wyczynowych, którym nie łatwo dostarczyć odpowiednią ilość koniecznych składników w tradycyjnej paszy. Odpowiednie spreparowanie paszy i jej połączenie z witaminami i związkami mineralnymi wpływa na lepsze ich wchłanianie niż kiedy stosuje się dodatek witaminowo-mineralny do tradycyjnej paszy. Możemy także w ten sposób wykorzystać cenne składniki, które w zwykłej postaci są mało chętnie pobierane a w postaci dodatku w granulacie konie nie mają możliwości wyjedzenia co smaczniejszych kąsków i pozostawienia reszty. Pasze te są zazwyczaj bardzo smaczne bowiem wzbogacone są o składniki chętnie zjadane przez konie. Gotowe pasze sprzedawane są zazwyczaj w postaci granulatu lub musli, obydwie formy są dobre a przy wyborze jednej z nich należy kierować się preferencjami konia. Istotnym jest dobór właściwej paszy dla konkretnego konia, ze względu na wyraźny podział typów pasz jest to bardzo proste (np. dla koni ciężko pracujących, klaczy karmiących, młodzieży) więc istnieje małe ryzyko popełnienia błędów żywieniowych. Ponadto producenci oferują ogromną gamę pasz, w tym specjalne rodzaje dla koni z problemami (np. z układem oddechowym, rozrodczym, ruchowym itd.) zawierające dodatki wpływające na poprawę stanu. Produkcja takich pasz polega głównie na hydrotermicznym otwieraniu zbóż (ekstrudacja/ekspandowanie wzgl. buforowanie)- są to metody obróbki zbóż przy użyciu wysokiej temperatury poprzez ciśnienie i tarcie z lub bez pary wodnej. Działania te służą poprawie strawności skrobi zawartej w zbożach, jak również wyeliminowaniu zarazków. Następnie pasza jest odpowiednio formowana i pokrywana warstwą tłuszczu roślinnego, wzbogacona w witaminy i składniki nie odporne na ww. proces. Bardzo ważnym jest kupowanie pasz renomowanych firm i zapoznanie się z ich jakością i składem oraz „instrukcją”. Należy unikać firm nie podających dokładnego składu ciężko bowiem ocenić jakość mieszanki. Rozsądny stosunek jakości do ceny przy wysokiej zawartości składników wysoko wartościowych świadczy o jakości paszy (można to łatwo sprawdzić obliczając udział ziaren i wartościowych składników w paszy, zbyt duża zawartość niskowartościowych składników przy wysokiej cenie nie świadczy dobrze o firmie). Trzeba też pamiętać o przydatności do spożycia, im dłużej przechowywana pasza tym więcej traci wartości odżywczych. Inne pasze i dodatki Siano w postaci granulatu Poddane obróbce i podawane w postaci granulatu, podobnie jak pasze treściwe. Jest dobrym źródłem włókna w przypadku istnienia konieczności ograniczenia ilości podawanej koniom paszy bądź przy braku siana (co nie powinno nastąpić). Negatywnymi konsekwencjami skarmiania taką paszą w większości jest obgryzanie przez konie drewna i narowienie, niektóre osobniki dławią się gdy pasza podawana jest na sucho. Odmianą jest granulat alfalafa o wyższej zawartości białka i wapnia, jest doskonałym uzupełnieniem codziennej dawki w przypadku słabej jakości siana, głównie dla klaczy karmiących oraz rosnących osobników. Sieczka alfalfa dostarcza zarówno powoli wyzwalającej się energii, jak też najwyższej jakości białka stanowiącego podstawę rozwoju i regeneracji mięśni i tkanek. Zawiera naturalnie powstające witaminy i minerały a delikatna powłoka z melasy i oleju powoduje, że całkowita zawartość cukru jest minimalna, podczas gdy olej staje się dalej źródłem nie pobudzającej energii i kwasów tłuszczowych poprawiających kondycję sierści. Należy mieć na uwadze obciążenie nerek nadmierną ilością białka i kontrolować ilość tego składnika w dawce. Wysłodki buraczane Zawierają błonnik i wapń (wiele więcej niż owies), są energetyczne ale nie zawierają tak wiele wartościowego białka jak owies. Można podawać do 1 kg dziennie w postaci namoczonej. Dla niektórych koni mogą zastępować 50% owsa. Mogą działać tucząco. Melasa Jest dobrą paszą siło twórczą. Działa lekko przeczyszczająco dobrze więc podawać ją z paszami ciężko strawnymi. Podaje się do 1 kg, należy ją rozcieńczyć z gorącą wodą na kilka godzin przed podaniem i polać nią sieczkę (lub sieczkę z paszą treściwą). Nie należy skarmiać jej klaczom w drugiej połowie ciąży i źrebiętom do 1 roku. Wzmaga pragnienie. Drożdże piwne lub młóto Mają pozytywny wpływ na florę bakteryjną w jelicie, regulują przemianę materii, ułatwiają przejście na inną paszę, zwiększają sprawność i zapewniają ładną sierść Tran Zawiera witaminę D, zapewnia zdrowie układu kostnego i skóry, polecany dla koni ze skłonnościami do ochwatu w zastępstwie części paszy treściwej. 3 łyżki do 1/4 l. Oleje Są źródłem łatwo przyswajalnego tłuszczu dającego koniowi energię, ułatwiają transport witamin rozpuszczalnych w tłuszczach; najlepsze oleje to: sojowy, kukurydzany i lniany. Czosnek Ważny ze względu na swoje wzmacniające działanie, wspomaga układ odpornościowy. Ma również w pewnym stopniu działanie bakteriobójcze. Gałązki brzozy, leszczyny i drzew owocowych Do przegryzania, dostarczają olejków eterycznych, składników mineralnych i witamin. Konie nie powinny ogryzać drzew iglastych (gł. jodeł), zawarta w igłach tanina może wywołać poronienie. Piwo słodowe, pomarańcza, czekolada Efekt wzmacniający i pobudzający (czekolada zawiera teobrominę - subst. dopingującą) Dodatki na sierść Płatki z prosa (ok. 1/2 l dziennie w okresie linienia), olej lniany (łyżka), zioła Opuchlizna ścięgien: Zapobiegawczo można stosować nalewkę z 1l spirytusu, 50 g kamfory, 100 g oleju terpentynowego, 50g eteru etylowego. Po wtarciu zawinąć owijki (wełniane, ewentualnie polarowe). Na opuchliznę „świeżą” stosować zimne okłady, natomiast starsze kuruje się ciepłymi kompresami (przy czym temperatura ciepłych okładów powinna być parę stopni niższa od temperatury konia). Arnika Działa przeciwzapalnie i gojąco. Polecana na zapalenia ścięgien. Nalewka: 50g kwiatów zalać 0,5l wysoko% alkoholu (np. spirytus) i pozostawić na 7 dni. Przed zastosowaniem rozcieńczyć 8:1, zamoczyć bawełniany opatrunek i zawinąć na kończynie za pomocą bandaża elastycznego. Pozostawić na 30-60 min. Można stosować 2 razy dziennie, po przemyciu nóg zimną wodą. Nie stosować na zranienia! Korzeń żywokostu Działanie przeciwzapalne i gojące, na problemy ze ścięgnami. 3 łyżki suszonego ziela zalać 1/4 litra wody, zagotować i pozostawić na małym ogniu przez 15 min. Odcedzić, nieco przestudzić i stosować jak kompres z arniki. Tylko na zdrową skórę, unikać stosowania u klaczy źrebnych. Ruta zwyczajna Pobudza krążenie działając lekko drażniąco. Nalewkę robi się i stosuje tak jak tą z arniki. Także należy unikać stosowania u źrebnych klaczy, nie stosować na uszkodzoną skórę.